شب هول - هرمز شهدادی

شب هول
نویسنده: هرمز شهدادی
ناشر: کتاب زمان
چاپ اول 1357
35 تومان
.
از زندگینامه ی نویسنده چیزی به دست نیاوردم.
شب هول رمانی ست از نوع ادبیات جریان گریز و متعهد، که در دهه ی 40 شمسی باب سلیقه ی نویسندگان نوپرداز و خواننده گان روشنفکر بود. جریانی که در تمامی ی هنرها نمود پیدا کرد و البته از بهترین و شکوفاترین دوره های هنری ی ایران شد.
شب هول رمانی اعتراض گونه است. اعتراض به جامعه، مناسبات افراد و فرهنگ ایرانی. اعتراضی که در دهه ی40 و اوایل 50 شمسی در ادبیات و هنر ایرانی به کار می رفت.
شب هول روایت پیچیده و جا افتاده ای دارد. شیوه ای که به آن سیال ذهن می گویند و از بهترین رمان های ایرانی ای که با این شیوه به روایت داستان پرداخته اند. و البته نه تجدید چاپ شده و نه به درستی به آن پرداخته شده است. و چه محجور مانده.
شب هول روایت نسلی مایوس و شکست خورده است با دشمنانی پر عقده و کینه ورز. دشمنانی که به شدت بر این نسل ضربه وارد می کنند و اگر خودشان بخش مربوط به خود را روایت نکنند، ضربه خورده ها حتی نمی فهند از کجا خورده اند و مخاطبین این رمان نیز.
داستان سه راوی دارد و چند نوع زبان.
اسماعیل، پدر بیمارش ابراهیم را برای مداوا از اصفهان به تهران می آورد. پدربزرگش بهایی بوده و پدرش ابراهیم طرفدار مصدق. در بین راه گاه با راننده هم صحبت می شود و گاه خاطرات خود را به یاد می آورد.
هدایت اسماعیلی استاد دانشگاه است و در حال نوشتن رمانی که سعی می کند زودتر تمام شود. با همسرش که در بیمارستان خوابیده مشکل دارد. خاطرات با دوستانش را به یاد می آورد و تشکیل جمعی برای داستان خوانی و نقد همدیگر.
هادی ابراهیمی مردی ست پا به سن گذاشته که می خواهد با همسرش به عیادت بیماری در بیمارستان رود. مردی ست حکومتی و بسیار با نفوذ و احتمالا ساواکی. یهودی ی مسلمان شده ای ست که انتقام اتفاقی که در کودکی برایش افتاده را با نفوذی که در دولت و دربار دارد از یکی از شخصیت های داستان می گیرد.
وجود بیمارستان در کلیت رمان بسیار زیبا به کار رفته. همچنین اسامی، خاطرات و تداخل زندگی ی شخصیت ها. و از همه مهمتر، داستان ابراهیم پیامبر. زمان روایت در رمان بین حال و آینده در نوسان است. روایت ها مدام با شکست زمانی و روایتی مواجه می شود. اسامی، بسیار با هم شبیه اند و بار معنایی ایجاد می کنند. تمام داستان ها از دید سوم شخص است با تک گویی های درونی ی شخصیت ها که جای دانای کل را می گیرد. فرم، یک دست و بی خدشه ادامه می یابد و این همه خللی بر آن ایجاد نمی کند.
اسماعیل، ابراهیم، هدایت اسماعیلی، هادی ابراهیمی، شخصیت های اصلی ی رمان اند که تشابه اسمشان گویی زندگی شان را به هم متصل می کند. و جالب تر آن که نام دو شخصیت اصلی ی زن داستان، آذر و ایران در زندگی ی راوی ها است.
داستان ابراهیم پیامبر و انتخاب اسماعیل برای امتحان الهی، یکی از کلیدی ترین نکات این رمان است که به درستی نیز پرداخت شده.
رمان، با ترانه ی مرغ سحر با صدای قمرالملوک وزیری، در اصفهان و در اتومبیلی که ابراهیم را به مقصد تهران می آورد آغاز می شود و با همین ترانه نیز پایان می یابد. این بار تهران است و دلیلی برای به یادآوری ی خاطرات برای اسماعیل نمی ماند. پس طبیعی ست که رمان پایان یابد. بخش اسماعیل دارای راوی ی سوم شخصی ست که بر کل رمان احاطه دارد و سکوت او نیز طبیعتا پایان رمان.
شب هول به هر رو از ماندگارترین رمان های ایرانی ست. به خصوص رمان های جریان گریز و مدرن.