کتاب نوشت

Name:
Location: Tehran, Iran
ايميل email
RSS

2006/08/24

شاهدبازی در ادبیات فارسی - سیروس شمیسا


شاهدبازی در ادبیات فارسی
نوشته ی: سیروس شمیسا
ناشر: انتشارات فردوس
چاپ اول 1381
2000 تومان
.
"سیروس شمیسا" در 29 فروردین 1327 در شهر رشت متولد شد، از پدر و مادری فرهنگی و رئیس دبیرستان. پس از اخذ دیپلم به دانشگاه شیراز رفت و چند سالی پزشكی خواند. سپس تغییر رشته داد و در همان شیراز لیسانس ادبیات فارسی گرفت. در آنجا با مرحوم مسعود فرزاد محشور بود و در درس اساتید آمریكایی– كه در گروه زبان و ادبیات انگلیسی تدریس می‌كردند– حاضر می‌شد. همچنین در مدرسه ی خان نزد حجت‌الاسلام آقای حسینی، جامع‌المقدمات و مقداری از سیوطی را خواند. ویراستار مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران شد و در دانشگاه آزاد ایران استخدام شد. پس از اخذ فوق لیسانس، به خدمت سربازی رفت و در ضمن خدمت، دوره‌ی دكتری ادبیات فارسی را هم خواند و در سال 1357 رساله‌ی خود را نزد دكتر خانلری دفاع كرد. پس از اتمام دروس دانشگاهی، به تحصیلات حوزوی ادامه داد و برخی از كتب را مانند شرح منظومه، رسائل، قوانین، مغنی، مطول، جوهر النضید و غیره را نزد دكتر سید جعفر سجادی خواند. سپس عضو گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی شد که هنوز در این سمت باقی ست.
دکتر"سیروس شمیسا" پژوهش گر و نویسنده ای فعال و تواناست که تاکنون بیش از 40 عنوان کتاب در کارنامه ی خود دارد.
"شاهد بازی در ادبیات فارسی" در سال 1381 منتشر، و در همان سال توقیف و جمع آوری شد. کتابی جسور و جدید، که در شکستن تابوهای ایرانی همتا ندارد. خود "شمیسا" در مقدمه ی کتاب می گوید: ( عجیب است که با این گستردگی مطلب در ادبیات و تاریخ ما تاکنون نوشته ی مستقلی در این باب فراهم نیامده است. شاید علت قبحی است که در این موضوع است. این کتاب هم ممکن است به مذاق عده یی خوشایند نباشد اما چه می توان کرد؟ ) و کتاب به مذاق عده یی خوشایند نیامد و توقیفش کردند.
همان گونه که از نام کتاب و نقاشی ی روی جلد آن پیداست،همجنس گرایی – مردانه – در ادبیات فارسی موضوع پژوهش این کتاب است. خود می گوید: ( اساسأ ادبیات غنایی فارسی به یک اعتبار ادبیات همجنس گرایی است. در این که معشوق شعر سبک خراسانی و مکتب وقوع در دوره تیموری، مرد است شکی نیست. اما ممکن است خواننده غیر حرفه یی در مورد ادبیات سبک عراقی مثلأ غزلیات امثال سعدی و حافظ دچار شک و تردید باشد. اما حدود نصف اشعار این بزرگان هم صراحت دارد که در باب معشوق مذکر است زیرا در آن ها آشکارا از واژه های پسر و اَمرد و خط عذرا و سبزۀ ریش و این گونه مسائل سخن رفته است. اما بخش اعظم آن نصف باقی مانده هم در مورد معشوق مذکر است منتها خاصیت زبان فارسی طوری است که مثلأ به علت عدم وجود افعال و ضمایر مذکر و مؤنث ایجاد شبهه می کند. باید دانست که مسائلی چون رقص و زلف و خال و خدّ و قد و دامن و تیرنگاه و ساقیگری و امثال این ها که امروزه به نظر می رسد در مورد زنان است در قدیم مربوط به مردان هم می شده است. بدین ترتیب فقط بخش کمی از اشعار قدماست که می توان در آن ها به ضرس قاطع معشوق را مؤنث قلمداد کرد. )
"شمیسا" اولین محققی ست که در این باره به چاپ پژوهش هایش می پردازد. چاپ این کتاب نه تنها برای حکومت که برای بسیاری از پژوهشگران متعصب و عرفا و دراویش ایرانی هم گران آمد.
صوفیان پسرهای نوبالغ را کنار خود می نشاندندو از دیدن روی آن ها حظ می بردند. این کار خود را شاهد بازی نام گذاشتند که یعنی در روی زیبایی که خدا آفریده جلوه ای از او می بینیم. که این کار هنوز هم در برخی نقاط در جریان است. نام کتاب برگرفته از این سخن است.
کتاب "شاهدبازی در ادبیات فارسی" در هشت فصل و هر فصل در چندین بخش نوشته شده:
فصل اول: سابقه نظربازی – افلاطون، عشق افلاطونی، رساله عشق ابن سینا، شاهدبازی در ادبیات عرب، شاهدبازی در هند، و ... .
فصل دوم: دوره غزنویان – زلف ایاز، معشوق لشکری یا لعبت سپاهی، معشوق بنده یا لعبت سرایی، ریش معشوق یا سبزه عذار، قابوسنامه و عشق به غلامان، فرخی سیستانی، و ... .
فصل سوم: دوره سلجوقیان و خوارزمشاهیان – سلاطین و وزرا، سلطان سنجر و امردان، نزهة المجالس، مناظرۀ بین لواط کار و زناکار، سبک آذربایجانی، اسماعیلیه، و ... .
فصل چهارم: صوفیان و شاهد بازی – صوفیان امردباز، احمد غزالی، عین القضاة، اوحدالدین کرمانی، عراقی، شیخ روزبهان بقلی، محمد غزالی، سهروردی، احمد جام، شمس تبریزی، مولانا، و ... .
فصل پنجم: شاعران معروف سبک عراقی – سعدی، حکایاتی از بوستان و گلستان، حافظ، عبید زاکانی، و ... .
فصل ششم: دورۀ تیموریان و اوایل صفویه – جامی، محتشم کاشانی، رسالۀ جلالیه، وحشی بافقی، مهر و مشتری، ترسا بچگان، و ... .
فصل هفتم: دورۀ صفویه و افشاریه و زندیه – دورۀ صفویه، رستم التواریخ، پلشت شدن زبان، و ... .
فصل هشتم: دورۀ قاجار – ملیجک و ناصرالدین شاه، ایرج میرزا، دورۀ پهلوی، معشوق دوجنسی،امکانات زبانی، ... .

2006/08/20

آدم ها روی پل - ویسواوا شیمبورسکا


آدم ها روی پل
نوشته ی: ویسواوا شیمبورسکا
مترجمان: مارک اسموژنسکی، شهرام شیدایی، چوکا چکاد
نشر مرکز
چاپ سوم 1382
1250 تومان

.
نقل از مقدمه ی کتاب:
( "شیمبورسکا" متولد دوم جولای سال 1923 در شهر کورینک در استان پُزنان است. شانزده ساله بود که لهستان به تصرف آلمان نازی درآمد. درشرایط سخت به تحصیل پرداخت و پس از اخذ دیپلم به عنوان کارمندی ساده در راه آهن مشغول به کار شد. پس از جنگ همزمان در دو رشته ی زبان و ادبیات لهستانی و جامعه شناسی به تحصیل پرداخت.
اولین مجموعه ی شعرش با عنوان "برای این است که زنده ایم" در سال 1952 منتشر شد. در سال 1953 به عضویت هیئت تحریریه ی هفته نامه ی ادبی - فرهنگی ی "زندگی ادبی" درآمد، که این همکاری تا سال 1981 ادامه یافت. اشعار او به 36 زبان در 18 کشور ترجمه شده. "شیمبورسکا" در سال 1996 جایزه ی نوبل ادبی را گرفت و در 7 دسامبر 1996 سخنرانی ی زیبایی در باب شهود یا الهام شاعرانه در حضور اعضای آکادمی ی سوئد ایراد کرد. )
شیمبرسکا شاعر دقیق و ظریف بینی ست. هوشمند است و ذهن تجزیه تحلیل گری دارد. دنیا را آن جور می بیند که مختص خود اوست. سعی در تغییر و تحول چیزی را ندارد. دنیا را همان گونه که هست می پذیرد و به شعر بیان می کند. وقتی از ظلمی می نالد یا زیبایی ای را وصف می کند، نصیحت یا آرمانی تجویز نمی کند. آن چه هست را می گوید.
.
قرار بود این قرن بیستم ما بهتر از قبل باشد
دیگر فرصت نمی کند این را ثابت کند
سال های اندکی از آن مانده
سلانه سلانه پیش می رود
نفسش به شماره افتاده
... ص 87
"شیمبورسکا" یک راوی ی صرف یا توصیف گر نیست. صاحب اندیشه است و اندیشه هایش را توسط شعر بیان می کند. نگاه او نگاهی‌ست هم انسان دوستانه و هم طبیعت دوستانه. او در شعرهايش انسان را برای نفهمیدن طبیعت ملامت می کند.
.
اسمش را دانه شن می گذاریم.
اما او خود را نه دانه می داند و نه شن
بدون اسم زنده است
چه اسم عام چه اسم خاص
چه گذرا چه ثابت
چه به اشتباه چه درست.
... ص 38
واکاوی ی ذهن انسان، درک و دریافت نگاه آدمی به طبیعت، واژه ها، ارتباط، هنر و اندیشه از مسائل مهمی ست که "شیمبورسکا" قصد بیان آن را دارد. نگاه او به جهان نگاهی خاص است و همین نگاه، شعر او را منحصر به فرد می کند.
.
پیاز چیز دیگری ست.
دل و روده ندارد.
تا مغز مغز پیاز است
تا حدِ پیاز بودن
پیاز بودن از بیرون
پیاز بودن تا ریشه
پیاز می تواند بی دلهره ای
به درونش نگاه کند.
... ص 96
نفرت او از جنگ در شعر هایش پیداست. اما نگاه او در به تصویر کشیدن آن متعلق به خود اوست. طنز را چنان به کار می برد که اصل جنگ تمسخرانگیز به نظر می آید. او جنایت را در لا به لای همین طنز کلام می گنجاند.
.
بعد از هر جنگی
کسی باید ریخت و پاش ها را جمع کند.
نظم و نظام
خود به خود بر قرار نمی شود.
کسی باید آوارها را از جاده ها کنار بکشد
تا ماشین های پر از جسد
عبور کنند.
... ص 54
نگاه ظریف و بیان اندیشمندانه ی "شیمبورسکا" در خاص بودن شعرهایش موثر است.
.
هیچ چیز دوبار اتفاق نمی افتد
و اتفاق نخواهد افتاد. به همین دلیل
ناشی به دنیا آمده ایم
و خام خواهیم رفت.
... ص 60
.
سیاره ی عجیبی ست و آدم های عجیب روی آن.
در برابر زمان کوتاه می آیند، اما قبولش ندارند
... ص 72
.
هر دو بر این باورند
که حسی ناگهانی آنها را به هم پیوند داده.
چنین اطمینانی زیباست،
اما تردید زیباترست،
چون قبلا همدیگر را نمی شناختند،
گمان می بردند هرگز چیزی میان آنها نبوده.
اما نظر خیابان ها، پله ها و راهروهایی
که آن دو می توانسته اند از سال ها پیش
از کنار هم گذشته باشند چیست؟
... ص 25
شعرهای کتاب " آدم ها روی پل" اغلبشان ترجمه ی اشعاری ست از کتابی به همین نام.
مارک اسموژنسکی، مترجم کتاب، لهستانی ست و دارای تحصیلات عالی در زبان فارسی. دو شاعر فارسی هم برای حفظ روح شعر با او همکاری کرده اند.

2006/08/18

حباب شیشه - سیلویا پلات


حباب شیشه
نویسنده: سیلویا پلات
مترجم: گلی امامی
نشر باغ نو
چاپ اول تابستان 84
3000 تومان
.
سیلویا پلات در 27 اکتبرسال 1932 در جامائیکا پلین ماساچوست در آمریکا به دنیا آمد. پدرش اتو اورلیا در سال 1940 در پی قطع شدن پایش، بر اثر ابتلا به دیابت می میرد. این مرگ تأثیر زیادی بر سیلویا گذاشت. خودش می گوید: "پدرم زمانی مرد که او را خدا می پنداشتم."
در سال 1952 قصه اش "یکشنبه در خانه مینتون ها" در مجله ی مادموازل به چاپ رسید و برنده ی جایزه شد؛ سردبیر مهمان مجله ی مادموازل.
تابستان 1953 به نیویورک می رود و یک ماه در دفتر مجله به کار مشغول می شود. در ضیافت های شکیل شرکت می کند و در هتل درجه یکی به نام باربیزون اقامت می کند. هنگامی که یک ماه اقامتش پایان می یابد و به خانه باز می گردد دیگر آن آدم قبل نیست. دختری ست بسیار افسرده و گوشه گیر. در زیرزمین خانه اش برای خودکشی 50 قرص خواب آور می خورد. پس از مدتی پیدایش می کنند. درمانش کرده و در آسایشگاه روانی بستری می شود.
سیلویا پلات پس از بهبودی، دانشگاه اسمیت را به اتمام می رساند که با جوایز متعددی برای شعرهایش همراه بود. در اکتبر سال 1955 با بورس تحصیلی ی فولبرایت عازم انگلستان شده، در کالج نیونهام دانشگاه کمبریج به تحصیل می پردازد.
تد هیوز، شاعر انگلیسی را در 25 فوریه ی 1956 در همین کالج می بیند و در 16 می ی همین سال با او ازدواج می کند.
سیلویا پلات و تد هیوز صاحب دو بچه می شوند؛ دخترشان "فریدا ربکا" متولد 1960 و پسرشان "نیکولاس فارار" در 1962. و در اکتبر سال 1962 از هم جدا می شوند.
سیلویا پلات پس از جدایی از تد هیوز، در ژانویه ی سال 1963 رمان "حباب شیشه" را با نام مستعار "ویکتوریا لوکاس" در انگلستان منتشر می کند و در 11 فوریه ی همان سال در لندن خودکشی می کند.
سیلویا پلات رمان "حباب شیشه" را بر اساس قسمتی از زندگی ی خود نوشت. داستان رمان مربوط به یک ماه اقامتش در نیویورک برای سردبیری مجله ی مادموازل، و بازگشتش به خانه، خودکشی و اقامت در بیمارستان روانی ست.
انتشار این رمان هفت سال به طول انجامید. پلات مجبور شد رمان را در انگلستان به چاپ بسپارد چرا که قوانین آمریکا کتاب را بر ضد اصول خانواده ارزیابی کرده بود. تنفر سیلویا پلات از مادرش، و در مقابل عشقش به پدر در این رمان کاملأ مشخص است. بحث خودکشی نیز از جمله مواردی بود که باعث متوقف ماندن کتاب در آمریکا شد.
"حباب شیشه" کتاب تکان دهنده ای ست. روایت انسانی ست که گویا چیزی گم کرده و امیدی به یافتنش ندارد. پلات فرو رفتن دختری را در سراشیبی ی افسرده گی چنان به آهسته گی و درست نشانمان می دهد که رها کردن رمان غیر ممکن به نظر می آید.
روایت رمان از دید اول شخص است که خود این امر باعث می شود تا مخاطب ارتباط بیشتری با شخصیت و اندیشه ها و حوادثی که برایش رخ می دهد برقرار کند. هر چه داستان به پیش می رود حال روحی ی دختر وخیم تر و وخیم تر می شود. به نوعی که وقتی دوباره برگردیم و به اوایل داستان نگاهی کنیم گویا با شخصیت دیگری روبروئیم. این تغییر و تحول چنان به خوبی پرداخت شده که ابدأ بیرون از رمان جلوه نمی کند.
خواندن رمان "حباب شیشه" تجربه ی لذت بخش، منحصر به فرد و از یاد نرفتنی ای ست.

2006/08/14

نتایج انقلاب ایران - نیکی آر. کدی


نتایج انقلاب ایران
نویسنده: نیکی آر. کدی
مترجم: مهدی حقیقت خواه
انتشارات ققنوس
چاپ اول 1383
1600 تومان
.
"نتایج انقلاب ایران" سه فصل اضافه شده بر کتاب " ریشه های انقلاب: تاریخ تفسیری ایران معاصر" است که در سال 1981 میلادی در آمریکا و 1369 شمسی به ترجمه ی دکتر عبدالرحیم گواهی به نام "ریشه های انقلاب ایران" در ایران منتشر شد.
مدیران دانشگاه ییل در سال 2002 در خواست چاپ تازه ی کتاب را به نویسنه ی آن نیکی آر. کدی محقق و پژوهشگر مسائل سیاسی پیشنهاد دادند و کدی در ضمن بازنگری، این سه فصل جدید را بر آن کتاب افزود. " ریشه های انقلاب: تاریخ تفسیری ایران معاصر" شامل 9 فصل بود که فصل های جدید 10 و 11 و 12 آن در ایران به صورت کتابی جداگانه به چاپ رسید.
کتاب " ریشه های انقلاب: تاریخ تفسیری ایران معاصر" که در سال 1981 میلادی منتشر شد، روایت تاریخ معاصر ایران را تا زمان انقلاب اسلامی ی 57 پی گیری کرد و کدی در سه فصل اضافه شده بر آن که در سال 2003 میلادی نوشت تاریخ ایران را از سال 1357 تا 1381 شمسی پی گیری می کند. نتیجه گیری و منابع نیز دو بخش آخر کتابند.
عناوین سه فصل کتاب به این قرار است:
1- سیاست و اقتصاد در دوره خمینی 1368 – 1358
2- سیاست و اقتصاد در ایران پس از خمینی
3- جامعه، جنسیت، فرهنگ، و زندگی فکری
فصل اول روایتی ست از دهه ی اول انقلاب؛ انتصاب بازرگان به عنوان نخست وزیر، همه پرسی از مردم درباره ی نظام جمهوری اسلامی، شکل گیری ی مجلس شورای اسلامی، اشغال سفارت آمریکا، حزب جمهوری اسلامی، بنی صدر، رجایی، مجاهدین خلق، جنگ ایران و عراق و عهدنامه ی آتش بس بین این دو.
فصل دوم روایتی ست از انقلاب و ایران پس از مرگ بنیان گذار آن؛ تعیین رهبر جدید، انتخاب هاشمی رفسنجانی به ریاست جمهوری، تغییر قانون اساسی ی ایران، دوران سازندگی، انتخاب خاتمی به ریاست جمهوری، دستاوردهای دوم خرداد، بازداشت دگر اندیشان، ورود مطبوعات آزاد، کنفرانس برلین، کوی دانشگاه، ترور سعید حجاریان، توقیف مطبوعات و روابط آمریکا با ایران.
فصل سوم از چند بخش جداگانه شکل گرفته؛ جامعه، آموزش، بهداشت – زنان و خانواده – هنرها: به ویژه سینما – گرایش های فکری: روحانی و غیر روحانی – جوامع اقلیت – نتیجه گیری.
و بخش آخر کتاب که نتیجه گیری نام دارد، تحلیل شخص کدی ست از وقایع سال های 1357 تا 1381 شمسی در ایران و تأثیر داخلی و خارجی ی آن.
کدی به بررسی ی تحولات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی ی ایران در این 23 سال می پردازد. جنگ خلیج فارس، تأثیرات واقعه ی یازده سپتامبر، ورود نیروهای ناتو به ویژه آمریکا به افغانستان و رابطه ی استراتژیک ایران با ایالات متحده را به شکل راوی ی بی طرفی شرح داده، با بصیرت شکل می دهد.
کدی ریاست جمهوری ی خاتمی را در ایران گامی به سوی دمکراسی ارزیابی می کند و از تحولاتی که در عرصه های سیاسی و فرهنگی و اجتماعی ی ایران به بار نشست تجلیل می کند. او بر این اعتقاد است که مردم ایران خود می توانند راه دمکراسی را هرچند در مدت زمان زیاد، هموار کنند.
کتاب "نتایج انقلاب ایران" در اواخر سال 1383، در حالی که آماده ی چاپ دوم بود توقیف شد و از کتابفروشی ها جمع شد. توقیف کتابی چون " نتایج انقلاب ایران" که دارای راوی ی بیطرف و میانه رویی چون کدی ست تأسف برانگیز است. کدی از معدود محققان و نویسندگان خارجی ست که به راه اصلاحات در ایران اعتقاد دارد و با براندازی و جنگ با ایران مخالف است. در دسترس نبودن این گونه کتاب ها جا را برای مقاله ها و کتاب های تندروی زیرزمینی، که فاقد نگاهی دقیق و موشکافانه و تحلیل گرند باز می گذارد.
کدی کتاب را با تقدیم نامه ای جالب آغاز کرده:
"تقدیم به مردم ایران
2003 – سال سالگردهای مهم:
* 50 سال از کودتایی که محمد مصدق نخست وزیر ایران را سرنگون کرد.
* 25 سال از رخدادهای اصلی انقلاب ایران.
* 6 سال از انتخاب قاطع محمد خاتمی به ریاست جمهوری ایران.
* مبارزه ادامه دارد."

2006/08/08

خوبیِ خدا - نویسندگان امروز امریکا


خوبیِ خدا
9 داستان کوتاه از نویسندگان امروز آمریکا
مترجم: امیر مهدی حقیقت
نشر ماهی
چاپ اول: تابستان 1385
2400 تومان
.
نویسندگان این مجموعه به نقل از مقدمه ی کتاب؛
(( کارم داشتی زنگ بزن – ریموند کارور:
نویسنده ای که او را مایه ی حیات مجدد داستان کوتاه در چند دهه ی اخیر می دانند. مجموعه داستان "کلیسای جامع" نامزد جایزه ی ادبی ی پولیتزر و جایزه ی حلقه ی ادبی ی منتقدان ملی ی کتاب امریکا شد.
جهنم ، بهشت – جومپا لاهیری:
نویسنده ی هندی تبار متولد امریکا که برای اولین مجموعه داستانش "مترجم دردها" برنده ی جایزه ی ادبی ی پولیتزر در سال 2000 شد. "جهنم ، بهشت" اولین داستان کوتاهی ست که پس از رمان "همنام" نوشته.
تو گرو بگذار، من پس می گیرم – شرمن الکسی:
رمان نویس، داستان کوتاه نویس، شاعر و فیلمنامه نویس سرخ پوست و برنده ی جایزه ی قلم همینگوی در سال 1993.
زنبورها، بخش اول – الکساندر همن:
نویسنده ای بوسنیایی ست که در سال 1992 به امریکا مهاجرت کرد. روزنامه ی گاردین او را ناباکوف جدید نامیده است.
تعمیرکار – پرسیوال اورت:
نویسنده ی سیاه پوست امریکایی که برنده ی جایزه ی آکادمی هنر و ادبیات امریکا، جایزه ی قلم اوکلند جوزفین مایلز و جایزه ی ادبیات جدید امریکاست.
جناب آقای رئیس جمهور – گیب هادسون:
مجله ی اسکوایر از او به عنوان یکی از بهترین نویسندگان تازه نفس امریکایی یاد کرده. مجموعه ی "جناب آقای رئیس جمهور" نامزد جایزه ی قلم همینگوی و برنده ی جایزه ی سو کافمن انجمن هنر و ادبیات امریکا شد و به هفت زبان مختلف انتشار یافته.
فلامینگو – الیزابت کمپر فرنچ:
داستان های او تاکنون در مجلات بسیاری منتشر شده و در بیست و سومین دوره ی جایزه ی پوشکارت مورد تقدیر ویژه قرار گرفت.
خوبی خدا – مارجوری کمپر:
داستان هایش تاکنون در نشریات مختلف امریکا چاپ شده. نخستین رمانش "تا آن روز خوش" در سال 2003 منتشر شد.
شیرینی عسلی – هاروکی موراکامی:
نویسنده و مترجم ژاپنی ی ساکن امریکا که برنده ی جایزه ی ادبی ی یومیوری و جایزه ی ادبی ی نوماست. نویسنده ی 14 رمان و مجموعه داستان است. ))
مجموعه ای از داستان های کوتاه به روز امریکا که بین سال های 2000 تا 2005 از بهترین های منتشر شده شناخته شده اند. یا به انتخاب مجله ی نیویورکر بوده اند و یا در مجموعه ی بهترین داستان های جایزه ی اُ . هنری منتشر شده است.

2006/08/04

شب هول - هرمز شهدادی


شب هول
نویسنده: هرمز شهدادی
ناشر: کتاب زمان
چاپ اول 1357
35 تومان

.
از زندگینامه ی نویسنده چیزی به دست نیاوردم.
شب هول رمانی ست از نوع ادبیات جریان گریز و متعهد، که در دهه ی 40 شمسی باب سلیقه ی نویسندگان نوپرداز و خواننده گان روشنفکر بود. جریانی که در تمامی ی هنرها نمود پیدا کرد و البته از بهترین و شکوفاترین دوره های هنری ی ایران شد.
شب هول رمانی اعتراض گونه است. اعتراض به جامعه، مناسبات افراد و فرهنگ ایرانی. اعتراضی که در دهه ی40 و اوایل 50 شمسی در ادبیات و هنر ایرانی به کار می رفت.
شب هول روایت پیچیده و جا افتاده ای دارد. شیوه ای که به آن سیال ذهن می گویند و از بهترین رمان های ایرانی ای که با این شیوه به روایت داستان پرداخته اند. و البته نه تجدید چاپ شده و نه به درستی به آن پرداخته شده است. و چه محجور مانده.
شب هول روایت نسلی مایوس و شکست خورده است با دشمنانی پر عقده و کینه ورز. دشمنانی که به شدت بر این نسل ضربه وارد می کنند و اگر خودشان بخش مربوط به خود را روایت نکنند، ضربه خورده ها حتی نمی فهند از کجا خورده اند و مخاطبین این رمان نیز.
داستان سه راوی دارد و چند نوع زبان.
اسماعیل، پدر بیمارش ابراهیم را برای مداوا از اصفهان به تهران می آورد. پدربزرگش بهایی بوده و پدرش ابراهیم طرفدار مصدق. در بین راه گاه با راننده هم صحبت می شود و گاه خاطرات خود را به یاد می آورد.
هدایت اسماعیلی استاد دانشگاه است و در حال نوشتن رمانی که سعی می کند زودتر تمام شود. با همسرش که در بیمارستان خوابیده مشکل دارد. خاطرات با دوستانش را به یاد می آورد و تشکیل جمعی برای داستان خوانی و نقد همدیگر.
هادی ابراهیمی مردی ست پا به سن گذاشته که می خواهد با همسرش به عیادت بیماری در بیمارستان رود. مردی ست حکومتی و بسیار با نفوذ و احتمالا ساواکی. یهودی ی مسلمان شده ای ست که انتقام اتفاقی که در کودکی برایش افتاده را با نفوذی که در دولت و دربار دارد از یکی از شخصیت های داستان می گیرد.
وجود بیمارستان در کلیت رمان بسیار زیبا به کار رفته. همچنین اسامی، خاطرات و تداخل زندگی ی شخصیت ها. و از همه مهمتر، داستان ابراهیم پیامبر. زمان روایت در رمان بین حال و آینده در نوسان است. روایت ها مدام با شکست زمانی و روایتی مواجه می شود. اسامی، بسیار با هم شبیه اند و بار معنایی ایجاد می کنند. تمام داستان ها از دید سوم شخص است با تک گویی های درونی ی شخصیت ها که جای دانای کل را می گیرد. فرم، یک دست و بی خدشه ادامه می یابد و این همه خللی بر آن ایجاد نمی کند.
اسماعیل، ابراهیم، هدایت اسماعیلی، هادی ابراهیمی، شخصیت های اصلی ی رمان اند که تشابه اسمشان گویی زندگی شان را به هم متصل می کند. و جالب تر آن که نام دو شخصیت اصلی ی زن داستان، آذر و ایران در زندگی ی راوی ها است.
داستان ابراهیم پیامبر و انتخاب اسماعیل برای امتحان الهی، یکی از کلیدی ترین نکات این رمان است که به درستی نیز پرداخت شده.
رمان، با ترانه ی مرغ سحر با صدای قمرالملوک وزیری، در اصفهان و در اتومبیلی که ابراهیم را به مقصد تهران می آورد آغاز می شود و با همین ترانه نیز پایان می یابد. این بار تهران است و دلیلی برای به یادآوری ی خاطرات برای اسماعیل نمی ماند. پس طبیعی ست که رمان پایان یابد. بخش اسماعیل دارای راوی ی سوم شخصی ست که بر کل رمان احاطه دارد و سکوت او نیز طبیعتا پایان رمان.
شب هول به هر رو از ماندگارترین رمان های ایرانی ست. به خصوص رمان های جریان گریز و مدرن.